عصاری در لغت اسم مصدر، از مصدر عصر به معنی فشردن و آب گرفتن یا فشردن و شیره گرفتن است و به عمل عصاره گیری یا محلی که در آن عصاره گیری می‌کنند اشاره دارد. عصاره نیز به معنی ماده یا مایعی است که از فشردن چیزی گرفته شده باشد، مانند عصاره میوه یا عصاره گیاه. و در عمل، عصاری فرآیندی شگفت‌انگیز برای استخراج روغن از دل دانه‌ها، مغزها و میوه‌ها است. این فرآیند قدمتی دیرینه دارد و در طول تاریخ بشر نقش حیاتی ایفا کرده است.
تاریخچه عصاری در جهان
شواهد نشان می‌دهد که عصاری از حدود 10 هزار سال پیش در خاورمیانه، مصر و هندوستان رواج داشته است. در آن زمان، از روش‌های ساده‌ای مانند کوبیدن و له کردن دانه‌ها با هاون برای استخراج روغن استفاده می‌شد. در واقع هاون یا هونگ ، یکی از اولین ابزارهای شناخته شده برای عصاری است که از آن برای له کردن دانه‌ها و میوه‌ها استفاده می‌شد. مصریان باستان از روغن‌های گیاهی برای مصارف خوراکی، دارویی و مذهبی استفاده می‌کردند. در بین النهرین، از روغن کنجد برای پخت و پز و روشنایی استفاده می‌شد و در هند باستان، از روغن نارگیل برای مصارف خوراکی، دارویی و آرایشی استفاده می‌کردند.
در قرون وسطی شاهد پیشرفت‌هایی در تکنیک‌های عصاری بودیم. استفاده از پرس‌های پیچشی، پرس‌های هیدرولیکی و آسیاب‌های بادی، فرآیند استخراج روغن را کارآمدتر و سریع‌تر کرد. معرفی سیستم‌های گرمایشی برای پیش گرم کردن مواد اولیه، راندمان عصاری را افزایش می‌داد و استفاده از فیلترها، روغن‌های حاصل از عصاری را تصفیه و کیفیت آنها را ارتقا می‌داد.
انقلاب صنعتی نقطه عطفی در تاریخ عصاری بود. در قرن 19 میلادی با اختراع ماشین‌های بخار، نیروی محرکه جدیدی برای دستگاه‌های عصاری فراهم شد. توسعه ماشین‌های پرس هیدرولیکی با ظرفیت‌های بالا، امکان تولید انبوه روغن را فراهم، و ابداع سانتریفیوژ، تحولی عظیم در صنعت عصاری ایجاد کرد و باعث شده تا جداسازی روغن از سایر مواد به طور کارآمدتر و سریع‌تر انجام شود.
امروزه، از عصاری برای تولید انواع روغن‌های خوراکی، صنعتی و دارویی استفاده می‌شود. دستگاه‌های مدرن عصاری با ظرفیت‌های بالا، راندمان‌های بهینه و اتوماسیون پیشرفته، نیازهای بشر را در این زمینه به طور کامل برآورده می‌کنند.
تاریخچه عصاری در ایران
سابقه عصاری در ایران نیز به دوران باستان باز می‌گردد. کاوش‌های باستانی نشان‌دهنده استفاده از روش‌های سنتی عصاری مانند کوبیدن در هاون و دستگاه‌های پرس سنگی - معروف به چرخ عصاری - در ایران باستان است. در دوران اسلامی، عصاری به عنوان یک صنعت مهم رواج داشت و از روغن‌های مختلف برای مصارف خوراکی، دارویی و صنعتی استفاده می‌شد.
در دوره صفویه صنعت عصاری در ایران رونق زیادی گرفت و دستگاه‌های جدیدی مانند چرخ چاه و دستگاه‌های پرس که در آنها از نیروی اسب برای استخراج روغن استفاده می‌کردند، ابداع شد. عصارخانه شاهی اصفهان، بنایی با شکوه و عظمت، یادگاری از دوران صفوی و نمادی از خلاقیت و تلاش ایرانیان در استفاده از منابع طبیعی است. این عصارخانه که در قلب شهر اصفهان و در نزدیکی میدان نقش جهان واقع شده است، در دوران شاه عباس صفوی و به دستور وی احداث شد. هدف از ساخت این عصارخانه، روغن‌کشی از دانه‌های مختلف روغنی مانند کنجد، پنبه‌دانه، خشخاش و آفتابگردان برای مصارف مختلفی از جمله پخت و پز، روشنایی، مصارف دارویی و آرایشی بود.
در دوره قاجار و همزمان با انقلاب صنعتی در اروپا، با ورود تکنولوژی‌های نوین به ایران، صنعت عصاری نیز متحول شد و ماشین‌های بخار و دستگاه‌های پرس هیدرولیکی در صنعت عصاری ایران به کار گرفته شد. امروزه ایران یکی از تولیدکنندگان بزرگ روغن‌های طبیعی در جهان است و تولیدکنندگان از دستگاه‌های روغنگیری مدرن با تکنولوژی‌های نوین برای تولید انواع روغن استفاده می‌شود.
چالش‌ها و فرصت‌های پیش روی صنعت عصاری در ایران
صنعت عصاری در ایران با چالش‌ها و فرصت‌های متعددی روبرو است. از جمله چالش‌های این صنعت می‌توان به قیمت بالای دستگاه‌های عصاری، نیاز به دانش فنی و تخصصی، رقابت با تولیدکنندگان خارجی و نوسانات قیمت مواد اولیه اشاره کرد.
از سوی دیگر، فرصت‌های متعددی برای رشد و توسعه این صنعت وجود دارد. افزایش تقاضا برای روغن‌های طبیعی، توجه به سلامتی و توسعه پایدار، گرایش به استفاده از محصولات ارگانیک و افزایش صادرات روغن‌های خوراکی و صنعتی از جمله این فرصت‌ها هستند.
در سال‌های اخیر، تقاضا برای روغن‌های طبیعی و سالم در جهان رو به افزایش رفته است که عمده دلیل آن افزایش آگاهی مردم از مضرات روغن‌های صنعتی و فواید روغن‌های طبیعی است. از محبوب ترین روغن های طبیعی در جهان می‌توان به روغن زیتون، روغن نارگیل و روغن آرگان اشاره کرد. مردم جهان به طور فزاینده‌ای از روغن‌های طبیعی در پخت و پز، مراقبت از پوست و مو و مصارف دارویی استفاده می‌کنند.
اطلاعات نوشته شده در وبلاگ و وب سایت ما فقط برای اهداف خلاقانه و آموزشی است. این اطلاعات نباید به عنوان جایگزینی برای توصیه های پزشکی استفاده شود. تمام سوالات مربوط به هر گونه مشکلات سلامتی باید به پزشک متخصص ارجاع داده شود. ما فقط افراد معمولی هستیم که عاشق آزمایش و کار با محصولات گیاهی طبیعی به منظور تقویت و ارتقای سلامتی و تندرستی هستیم. کاوش در شیوه های تاریخی و معاصر گیاه درمانی با هدف کسب علم و رضایت شخصی، برای ما لذت بخش و مایه افتخار است.
