هر آنچه لازم است درباره روغن شمعدانی بدانید

مقدمه

روغن شمعدانی از برگ های گیاه شمعدانی عطری با نام علمی Pelargonium graveolens – گونه‌ای گل شمعدانی از گیاهان بومی آفریقای جنوبی - و به روش تقطیر بخاری به دست می‌آید. در فرهنگ عامه، از آن برای درمان طیف وسیعی از بیماری‌ها و مشکلات سلامتی استفاده می شده است.

روغن شمعدانی امروزه در بسیاری از مناطق از جمله اروپا و آسیا کشت می شود. انواع و اقسام زیادی از گل های شمعدانی صورتی رنگ با رایحه ای تازه و گلی وجود دارد. گونه‌های مختلف رایحه‌ی متفاوتی دارند، اما از نظر ترکیبات، فواید و مصارف تقریباً یکسان هستند.

روغن شمعدانی به عنوان یک ماده متشکله در لوازم آرایشی و بهداشتی و عطر و ادکلن کاربرد گسترده‌ای دارد. همچنین از این روغن در رایحه درمانی برای درمان شماری از بیماری‌ها استفاده می شود. در رایحه درمانی، اسانس‌های روغنی را با استفاده از دستگاه بخور استنشاق می کنند، یا با روغن های حامل رقیق کرده و برای بهره بردن از خواص آرامش‌بخشی که دارند، آنها را روی پوست می‌مالند.

پژوهشگران خواص روغن شمعدانی را در چندین مطالعه‌ی انسانی و جانوری آزموده‌اند. همچنین شواهد تجربی در مورد فواید آن وجود دارد که برخاسته از تجربیات شخصی است و مممکن است از پشتوانه‌ی علمی کافی برخوردار نباشد. گفته می شود که این روغن خواص آنتی اکسیدانی، ضد باکتری، ضد التهاب، ضد میکروبی و قابض دارد.

خواص روغن شمعدانی

در مورد خواص روغن شمعدانی برای برخی بیماری‌ها تحقیقات خوبی انجام شده است، اما در برخی موارد دیگر تحقیقات کمتری وجود دارد. بنابراین حتما قبل از مصرف آن با پزشک خود مشورت کرده و روغن شمعدانی را جایگزین دارو یا درمان تجویز شده توسط پزشک نکنید.

روغن شمعدانی ممکن است برای موارد زیر مفید باشد:

آکنه، درماتیت، التهاب و سایر عوارض پوستی

بررسی مطالعات انجام شده روی روغن گل شمعدانی در سال ۲۰۱۷ نشان داد که خواص ضد باکتریایی، ضد میکروبی و ضدعفونی آن باعث می‌شود که در صورت مصرف موضعی، برای کاهش جوش‌های آکنه، تحریک پوست و عفونت‌های پوستی مفید باشد.

خاصیت ضد التهابی روغن گل شمعدانی همچنین آن را برای شماری از بیماری‌های التهابی مرتبط با پوست مفید می‌سازد.

پژوهشگران در مطالعه‌ای دریافتند که روغن شمعدانی به عنوان یک داروی ضد التهاب قوی با عوارض جانبی کم، آینده درخشانی خواهد داشت.

اِدِم (ورم بدن)

مطالعات جانوری نشان داده است که خاصیت ضد التهابی روغن شمعدانی ممکن است برای کاهش تورم پا و ساق پا ناشی از ادم (تجمع غیرطبیعی آب در فضای میان بافتی، زیر پوست و حفره‌های بدن) مفید باشد.

همچنین، برخی افراد بر اساس تجربه‌ی شخصی معتقدند که افزودن روغن شمعدانی به آب حمام می‌تواند راهی برای درمان این عارضه باشد. با این حال، برای بررسی دقیق‌تر تاثیر روغن شمعدانی روی ادم به تحقیقات بیشتری نیاز است.

وستیبولیت بینی

وستیبولیت بینی (Nasal vestibulitis) یا عفونت دهلیز بینی عارضه‌ای ناخوشایند است که می‌تواند در اثر مصرف برخی داروهای خاص درمان سرطان ایجاد شود.

بر اساس یک مطالعه کوچک و همچنین تجربه افراد مختلف، به نظر می‌رسد روغن شمعدانی می‌تواند باعث تسکین علائم ناشی از این عارضه از جمله خونریزی، زخم، درد، خشکی و سوزش داخل بینی شود.

در این مطالعه، روغن شمعدانی را با روغن کنجد مخلوط کرده و به صورت اسپری بینی برای زنانی که تحت شیمی درمانی سرطان سینه قرار داشتند، مورد استفاده قرار دادند.

عفونت

مطالعات متعددی حاکی از آن است که روغن شمعدانی با عفونت های باکتریایی مبارزه می کند. روغن شمعدانی خواص ضد میکروبی و ضد باکتریایی دارد که آن را در برابر چندین سویه باکتری موثر می‌سازد.

در یک مطالعه نشان داده شد که روغن شمعدانی در مبارزه با برخی از باکتری‌ها مانند استافیلوکوکوس اورئوس تقریباً به اندازه آموکسی سیلین موثر است. همین مطالعه نشان داد که این روغن در برابر سویه باکتریایی دیگری به نام لیستریا مونوسیتوژنز موثر نیست.

بیماری زوال عصبی

بیماری‌های زوال عصبی مثل آلزایمر، اسکلُروز چندگانه (MS)، پارکینسون و اسکلروز جانبی آمیوتروفیک (ALS) با درجات مختلفی از التهاب عصبی همراه هستند.

مطالعه‌ای نشان داده که غلظت بالای سیترونلول، یکی از ترکیبات روغن شمعدانی، می‌تواند تولید اکسید نیتریک را مهار کرده و در نتیجه التهاب و مرگ سلولی در مغز را کاهش دهد.

به گفته‌ی پژوهشگران، روغن شمعدانی ممکن است برای افرادی که از بیماری‌های زوال عصبی - که شامل التهاب عصبی نیز می‌شود - رنج می‌برند، فوایدی به همراه داشته باشد.

پساقاعدگی و پیشاقاعدگی

پژوهشی نشان داد که رایحه درمانی با روغن گل شمعدانی در تحریک ترشح استروژن در بزاق موثر است.

بر این اساس پژوهشگران نظریه‌پردازی کردند که روغن شمعدانی ممکن است برای زنانی که در دوران یائسگی و پیش از یائسگی دچار کاهش استروژن و علائم مربوط به آن می‌شوند، مفید باشد.

استرس، اضطراب و افسردگی

آروماتراپی (رایحه درمانی) به طور فزاینده‌ای در حال رواج یافتن است، حتی در محیط های بیمارستانی. یک کارآزمایی بالینی تصادفی روی زنانی که برای اولین بار زایمان می‌کردند نشان داد که استنشاق روغن شمعدانی اثر آرام بخش داشته و قادر است تا اضطراب مرتبط با مرحله اول زایمان را کاهش دهد.

همچنین شواهد برخاسته از تجربیات شخصی حاکی از آن است که روغن شمعدانی ممکن است باعث تقویت تن‌آرامی و کاهش علائم افسردگی شود. یک مطالعه جانوری روی موش ها، اثرات آرامش بخش و ضد افسردگی روغن یک گونه شمعدانی ( با نام علمی Pelargonium roseum willd) را تجزیه و تحلیل کرده و دریافت که این روغن در کاهش استرس موثر است.

درد زونا

بیماری زونا  اغلب منجر به عارضه‌ای به نام نورالژی پس از تبخال (postherpetic neuralgia) می شود که این عارضه بسیار دردناک است و بر روی رشته‌های عصبی و پوستی که در امتداد عصب کشیده شده است تأثیر می گذارد.

پژوهشگران در مطالعه‌ای دریافتند که مصرف موضعی روغن شمعدانی درد نورالژی پس از تبخال را تنها طی چند دقیقه پس از استفاده به طور چشمگیری کاهش می دهد. البته این اثرات موقتی است و در صورت نیاز باید دوباره از آن استفاده کرد.

آلرژی

بر اساس نتایج یک مطالعه اولیه، روغن شمعدانی به دلیل داشتن ماده‌ای به نام سیترونلول، ممکن است به کاهش واکنش‌های آلرژیک کمک کند. با این حال، برای اثبات این موضوع به مطالعات بیشتری نیاز است.

همچنین، بر طبق شواهد برخاسته از تجربیات شخصی، مصرف موضعی این روغن می‌تواند خارش ناشی از واکنش‌های آلرژیک را کاهش دهد. این خاصیت احتمالا به دلیل اثر ضدالتهابی روغن شمعدانی است.

مراقبت از زخم

شواهد برخاسته از تجربیات شخصی حاکی از آن است که روغن شمعدانی ممکن است برای بند آوردن خونریزی زخم های سطحی مفید باشد. این روغن ممکن است این کار را با سرعت بخشیدن به لخته شدن خون و منقبض کردن رگ های خونی به انجام می‌رساند. خاصیت ضد باکتری و ضدعفونی کنندگی آن نیز برای بهبود زخم مفید است.

دیابت

سالیان سال است که در کشور تونس از روغن شمعدانی به عنوان یک داروی طب سنتی برای کاهش قند خون استفاده می‌کنند.

یک مطالعه جانوری نیز نشان داده است که مصرف خوراکی و روزانه این روغن میزان قند خون را در موش ها به طور چشمگیری کاهش می دهد. بر همین اساس پژوهشگران بر این باورند که روغن شمعدانی ممکن است برای کاهش قند خون بالا در افراد دیابتی مفید باشد، اما تاکید می‌کنند که تحقیقات بیشتری در این زمینه لازم است.

توجه داشته باشید که مصرف خوراکی روغن شمعدانی برای انسان مضر است. برای تأیید خواص روغن شمعدانی برای کاهش قند خون به مطالعات انسانی نیاز داریم، اما استفاده از آن در رایحه درمانی با استفاده از دستگاه بخور یا مصرف موضعی آن ممکن است اثرات مشابهی در پی داشته باشد.

تفاوت گل شمعدانی و گل رز شمعدانی

روغن شمعدانی و روغن شمعدانی رز از گونه های مختلف گیاه شمعدانی به دست می آیند.

ترکیبات و خواص آنها تقریبا همسان است، بنابراین فواید یکسانی برای سلامتی دارند. رایحه‌ی روغن شمعدانی رز کمی گلی‌تر است و شبیه به رایحه گل رز است.

نحوه مصرف روغن شمعدانی

روغن شمعدانی را می توان با یک روغن حامل، مانند روغن کنجد، رقیق کرد و به صورت موضعی روی پوست مالید. می توانید از آن به عنوان یک درمان موضعی برای آکنه یا خارش پوست یا به عنوان روغن ماساژ استفاده کنید.

برخی از روغن های حامل ممکن است در صورت تماس با پوست باعث واکنش آلرژیک شوند. بنابراین قبل از استفاده، حتما یک تست پچ روی ناحیه کوچکی از پوست‌تان انجام دهید تا مطمئن شوید که دچار واکنش نمی‌شوید.

هنگام رقیق کردن اسانس‌های روغنی با روغن حامل، مهم است که دستورالعمل‌های رقیق سازی را رعایت کنید. برای بزرگسالان، 15 قطره اسانس روغنی را در 6 قاشق چایخوری روغن حامل مخلوط کنید. این معادل رقت 2.5 درصد خواهد بود. برای کودکان، 3 تا 6 قطره اسانس روغنی در 6 قاشق چایخوری روغن حامل بی خطر در نظر گرفته می‌شود.

به عنوان یک روش درمانی آروماتراپی، می توانید روغن شمعدانی را روی دستمال کاغذی یا روی پارچه ای که لکه نمی شود مالیده و آن را بو کنید. همچنین می توانید چند قطره از آن را در دستگاه بخور ریخته و فضای بزرگ اتاق را عطرآگین کنید. همچنین دستگاه‌های بخور قابل حمل شخصی مانند قلم‌های بینی وجود دارد که می توانید آنها را از روغن پر کرده و در حال حرکت استنشاق کنید.

اسانس‌های روغنی را هرگز نباید ببلعید.

عوارض جانبی روغن شمعدانی

استفاده از روغن شمعدانی در صورت رعایت نکات ایمنی برای اکثر افراد بی خطر است. با این حال برخی از افراد ممکن است هنگام استفاده از آن روی پوست دچار بثورات یا سوزش شوند. هرگز نباید اسانس‌های روغنی را بدون رقیق کردن با روغن حامل روی پوست بمالید.

گاهی اوقات مقادیر کمی از روغن شمعدانی را بعنوان افزودنی به غذاهای پخته شده اضافه می کنند و مصرف مقادیر ناچیز آن اشکالی ندارد. اما عوارض بلعیدن مقدار زیاد روغن شمعدانی ناشناخته است.

روغن شمعدانی را از کجا بخریم؟

روغن شمعدانی را می توانید از هر جایی که روغن های طبیعی و گیاهی را می فروشند، مانند فروشگاه های مواد غذایی سالم و داروخانه های طب سنتی تهیه کنید. این قبیل محصولات را می توانید در فروشگاه‌های آنلاین نیز جستجو کرده و بیابید.

چگونه روغن شمعدانی خانگی درست کنیم؟

اگر چند هفته فرصت دارید، می‌توانید در خانه روغن شمعدانی درست کنید:

1. حدود 350 گرم برگ شمعدانی را از گیاه جدا کنید.
2. یک شیشه شفاف کوچک از روغن زیتون یا کنجد را تا نصف پر کنید و برگ ها را کاملا در آن غوطه ور کنید.
3. درب شیشه را محکم ببندید و به مدت یک هفته پشت طاقچه رو به آفتاب قرار دهید.
4. روغن را از طریق یک صافی پارچه‌ای به درون یک شیشه شفاف ریخته و صاف کنید. برگ های شمعدانی را دور بریزید.
5. مقداری برگ شمعدانی تازه دیگر به روغن اضافه کنید.
6. درب شیشه جدید را محکم ببندید و دوباره به مدت یک هفته پشت طاقچه آفتابی قرار دهید.
7. این مراحل را هر هفته به مدت سه هفته دیگر (مجموعاً پنج هفته) تکرار کنید.
8. روغن به دست آمده را در ظرفی بریزید که درب آن محکم بسته شود. آن را در جای خنک و خشک نگهداری و ظرف مدت یک سال مصرف کنید.

جایگزین‌های روغن شمعدانی

روغن های زیادی با فواید درمانی وجود دارد که می توانید بسته به مشکل خاص خود، آنها را امتحان کنید. برخی از روغن هایی که شاید بخواهید امتحان کنید عبارتند از:

• اسطوخودوس برای افسردگی، اضطراب، آکنه و تحریک پوست
• بابونه برای درد عضلات، درد و تورم
• روغن نعناع فلفلی یا مریم گلی برای تسکین علائم یائسگی

سخن آخر

روغن شمعدانی قرن هاست که برای درمان بیماری ها مورد استفاده قرار گرفته است. داده های علمی وجود دارد که نشان می دهد ممکن است برای شماری از عارضه‌ها مانند اضطراب، افسردگی، عفونت و تسکین درد مفید باشد.  اعتقاد بر این است که این روغن خواص ضد باکتری، آنتی اکسیدان و ضد التهاب دارد.

قبل از استفاده از هرگونه اسانس روغنی، حتما با پزشک خود صحبت کنید، به خصوص اگر باردار یا شیرده هستید یا تحت هر گونه درمان دارویی قرار دارید، و اسانس‌های روغنی را جایگزین درمان تجویز شده نکنید. همچنین، اسانس‌های روغنی را نباید بلعید.